E-Bülten / Ocak 2023 / Çocuk Hakları ve Farklılıklara Saygı Çalışmasında neler yaptık, neler öğrendik?

Çocukların eğitim hakkına erişiminin ve devamlılığının önündeki en önemli engellerden biri ‘akran zorbalığı’. Zorbalık, çocuklukta öğrenilen ve hayat boyu bir diğer insana, canlıya doğrudan veya dolaylı yolla uygulanan olumsuz niyet ve davranışlardır. Çocukların akran zorbalığıyla baş etmesine destek olmak için 2022 yılında bir uygulama tasarladık. ‘Çocuk Hakları ve Farklılıklara Saygı Atölyesi’nin amacı, çocukların çocuk haklarını örneklerle anlamalarını ve hem birbirleriyle hem de başka canlılarla daha fazla empati kurabilmelerini kolaylaştırmak.

‘Çocuk Hakları ve Farklılıklara Saygı Atölyesi’ni 7-14 yaş aralığındaki çocuklara yönelik geliştirdik ve kalabalık gruplarla uygulanabilecek yapıda tasarladık. Uygulama sosyal psikoloji, çocuk ve ergen ruh sağlığı, psikolojik danışmanlık ve rehberlik uzmanlıkları bulunan bir ekip tarafından geliştirildi.

Uygulamayla çocukların kendilerine nasıl yaklaşılmasını istiyorlarsa başkalarına da aynı şekilde yaklaşabileceklerini görmelerini, bunu tecrübe etmelerini hedefledik. Bu yüzden uygulamayı çocuk hakları ve farklı olma hakkı ile cinsiyet eşitliği olarak iki bölümde tasarladık. Akran zorbalığının ve toplumsal cinsiyet eşitsizliğine dayalı ayrımcılığın yer aldığı örnek durumlar oluşturduk. Çocukların bu durumları ayrımcılık ve çocuk hakları açısından değerlendirdikleri, örneklerde kendilerinden benzerlikler bularak empati geliştirebilecekleri bir grup çalışması yürüttük.

2022 yılında bu uygulamayı toplam 365 çocuk (185 kız, 180 oğlan) ile uyguladık. Uygulamalar, Avcılar Leyla Bayram İlkokulu 9-11 yaş aralığındaki 4. sınıf öğrencileri ve Fatih Belediyesi Bilgi Evi ve Semt Konakları’nda 7-14 yaş aralığındaki dört ayrı çocuk grubuyla yapıldı.

Çalışmanın sonucunda çocukların istenmeyen bir davranış karşısında “hayır” ve “dur” diyebilmeyi öğrendiklerini gördük. Bu sonuç, çocuklara yönelik geliştirilecek çalışmalarda “hayır, dur” deme reflekslerinin güçlendirilmesinin önemini gösteriyor.

Her atölye sonunda çocuklara “Bugün aklınızda ne kaldı? Eve gidince kardeşinize annenize babanıza ne anlatacaksınız?” diye sorduk. Yanıtlarına baktığımızda en çok akıllarında kalanların çocuk hakları ve iyi davranış kalıpları olduğunu gördük.

Çocuklar çocuk haklarıyla ilgili düşüncelerini çoğunlukla “çocukların oyun ve eğlence hakkı var, beslenme ve barınma hakkı, sağlık hakkı-hastaneye gitme hakkı, dünyada yaşayan canlılar ve çocuklar haklara sahiptir, çocuk haklarına sahibiz ve başka kişilere saygılı olmalıyız, 16-17 yaşında çocuklar ağır işlerde çalışmamalı” sözleriyle ifade ettiler.

İyi davranış kalıplarıyla ilgili düşüncelerini ise “sosyal medya zorbalığı olmamalı, hiçbir canlıyı dışlamamalıyız, ayrımcılık yapmamalıyız, kimse dışlanmamalı, 18 yaşından küçük çocuklar bir şeyler satmamalı, alay etmemeliyiz” sözleriyle ifade ettiler.

Çocukların olumlu davranış ve dil kalıplarını pekiştirmelerini sağlayan bu uygulamanın aynı çocuk grupları ile belli bir sıklıkta uygulanmasının destekleyici olacağını düşünüyoruz.