E-Bülten / Nisan 2023 / Afet ve Acil Durumlarda Kadınların Artan Zarar Görebilirlikleri

Afet ve Acil Durumlarda Kadınların Artan Zarar Görebilirlikleri

Hatay deprem bölgesinden gözlemlerle

Toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, afet ve acil durumlarda artıyor. Bu eşitsizlikler özellikle kadınlar ve kız çocuklarının temel hak ve hizmetlere erişimini kısıtlayarak afetten daha fazla zarar görmelerine sebep oluyor. Kadın ve kız çocuklarının afetlerde zarar görebilirliklerini artıran sebepleri birkaç başlıkta toplayabiliriz:

1. Kültürel ve geleneksel etki

• Kadınlar çoğunlukla aile içinde karar verici rolde olmadıkları için afete hazırlık aşamalarında ve afet sırasında karar alma, tepki verme kapasiteleri düşüyor.
• Toplumda kadınlara yüklenen evin ve çocukların bakımını sağlama görevi sebebiyle çoğunlukla küçük yaştan itibaren yüzme, ağaca tırmanma gibi afetlerde hayat kurtarabilecek birtakım becerileri edinemiyorlar.
• Kadınlar afet ve acil durum hazırlıklarına doğrudan dahil edilmiyorlar.
• Afet ve acil durumlarda kadınların bakım yükü artıyor. Afet öncesi koşullarda bile kadınların tüm zamanını kaplayan çocuk, yaşlı ve hasta bakımı, evde düzenin sağlanması gibi iş yükleri afet koşullarında daha da artıyor ve zorlaşıyor.

2. Enfeksiyonlar

• Afetlerde yetersiz hijyen koşulları sebebiyle kadın ve kız çocuklarında isilik ve idrar yolu enfeksiyonu riskleri artıyor.
• Temiz iç çamaşırı ve hijyenik ped gibi ihtiyaçların yeterli ölçüde karşılanmaması kadın ve kız çocuklarında enfeksiyon riskini artırıyor.
  • • • Temizlik işlerinin kadınlara yüklenmesi temiz olmayan suyla daha fazla temas etmelerine ve buna bağlı enfeksiyon risklerine sebep oluyor.

3.Üreme sağlığı

• Afet sonrası sağlık hizmetlerinin sınırlanmasıyla birlikte anne ve çocuk sağlığı (lohusalık, emzirme vb.), üreme sağlığı (gebelik, doğum, doğum kontrolü, gebelik sonlandırma vb.) gibi hizmetlere erişim zorlaşıyor.
• Erken gebelik kaybı, erken doğum, ölü doğum, istenmeyen doğum, erken yaş gebelikleri gibi riskler artıyor.

4. Kadına yönelik şiddet

• Afet sebebiyle yer değiştirme sonucu sosyal desteğin azalması kadın ve kız çocuklarını şiddete daha açık hale getiriyor.
• Çadır, tuvalet, banyo gibi özel alanlarda mahremiyetin sağlanamaması (çadırda birkaç ailenin bir arada kalması, tuvalet ve banyoların çadırlardan uzakta ve erkeklerinkiyle bitişik yapılması vb.) yüzünden kadın ve çocukların cinsel şiddete maruz kalma riski artıyor.
• Başta afetin yol açtığı kayıplar olmak üzere afet sonrası temel yaşam koşullarının yetersizliği, ekonomik ve sosyal zorluklar sebebiyle kadına aile içi şiddet artıyor.

5. Çocuk yaşta evlilikler ve kadın ticareti

• Afet ve acil durumlarda çocuk yaşta evlilik ve kadın ticareti artıyor.
• Maddi imkanlardan yoksun kalan kadınlar ve çocuklar, ailelerinin geçimini sağlamak insan ticaretine ve fuhuşa yönlendirilebiliyor.

Kahramanmaraş merkezli depremlerin en fazla yıkıma ve kayba yol açtığı illerden birisi olan Hatay’da kadın bakış açısıyla çalışıyor, kadınların ihtiyaçlarını ve sorunlarını onlardan öğreniyor ve bunlara yönelik destek sağlıyoruz.

Hatay’da kadınların artan zarar görebilirliklerine dair gözlemlerimizden bazıları:

• Çadır alanlarındaki tuvaletlerin çadırlardan uzak noktalarda olması, kadın ve çocuklar için güvenlik riski oluşturuyor. Yaptığımız görüşmelerde kadınlar tuvaletlerin uzak olması ve tuvalet önlerinde erkeklerin toplanması sebebiyle korktuklarını ve güvende hissetmediklerini belirttiler.
• Kadınların en acil ihtiyaçlarından biri iç çamaşırı. Kadın ve çocuk iç çamaşırı, içlik, külotlu çorap ve çorap desteğine ihtiyaç devam ediyor.
• Oluşturulan ihtiyaç listelerinde ve bölgeye gönderilen malzeme paketlerinde iç çamaşırı olarak çoğunlukla atlet ve külot bulunuyor. Ancak kadınların sütyene de ihtiyacı var.
• Kamp alanlarında yöneticiler ve koordinasyonu yapanlar esas olarak erkek. Bu da kadın afetzedelerin kültürel olarak mahrem sayılan sorunları ve iç çamaşırı gibi ihtiyaçları ifade etmesini zorlaştırıyor. Koordinasyonda ve dağıtımlarda kadınların kolay iletişim kurabilmesi için kadın çalışanların da eşit olarak yer alması
• Kadınlar bütün ailenin çamaşırlarını yıkamak için zor koşullarda sık sık kirli suyla temas ediyor. Yeterli temiz iç çamaşırı olmaması da kadınların iş yükünü ve temiz olmayan suyla temasını artırıyor. Bu risklerin azaltılabilmesi için çadır alanlarında daha fazla çamaşırhaneye ihtiyaç var.
• Kadınlarda enfeksiyon risklerini artıran başka bir durum tuvaletlerin tek tip olması. Kadınların erkeklerle aynı tuvaleti kullanması, kadın ve kız çocuklarında üreme sağlığı ve cinsel sağlık riski yaratıyor. Nitekim kadınlarda idrar yolu enfeksiyonlarının başladığını öğrendik.
• Kadınların bakım yükü arttı. Özellikle yaşlıları, çocukları, torunları olan kadınların yükü ağırlaştı. Evlerinin önüne çadır kuran kadınlar yemek pişirme, çocuk, yaşlı bakımı, alanın düzenlenmesi gibi sorumluluklar üstleniyorlar. Kadınlar ayrıca çamaşır yıkayabilmek için yarı yıkık evlerine girip çıkarak hayati risk alıyorlar.

Hatay deprem bölgesinden gözlemlerimiz ve çalışmalarımızla ilgili daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Depreme müdahale çalışmalarında toplumsal cinsiyet rollerinin kadınların üzerindeki artan yükü afetzede kadınların ifadeleri ve katılımıyla gözlemlenmeli, bu yükün hafifletilmesine yönelik çalışmalara öncelik verilmelidir. Afet ve acil durumlarda kadınların artan zarar görebilirlikleri, bunlara yönelik çözüm önerileri ve örnek çalışmalarla ilgili daha fazla bilgiye Afet ve Acil Durumlarda Kadın Çalıştayı Sonuç Kitabı’ndan ulaşabilirsiniz.