Depremin İkinci Yılında Kadın ve Çocuklarla Yapılan Psikososyal Destek Çalışmaları

Kahramanmaraş Depreminin ikinci yılında da Hatay’da kadın ve çocukların iyilik halini desteklemek üzere yapılan çalışmalarımızda grup etkinlikleri düzenledi ve bireysel görüşmeler yapıldı. Bu çalışmalar Stichting Vluchteling tarafından fonlanan ve 15 Nisan 2024 – 30 Kasım 2024 tarihleri arasında uygulanan “Hatay’da depremden etkilenen hane halkının temel ihtiyaçlarını desteklemek ve İyilik Halini Güçlendirmek” projesinin bir parçasıydı. Projemiz hem yerli toplumu hem de mültecileri kapsamaktaydı. MaviKalem’in iki yıldır verdiği psikolojik destek ihtiyaca yönelik olarak birbirinden farklıydı. Kadınlar ve çocuklar için yürütülen bu çalışmalarda bir klinik psikolog, bir çocuk gelişim uzmanı ve iki sosyal çalışmacı yer aldı. MaviKalem PSS çalışmalarında amacı kadın ve çocuklara ihtiyaç duydukları psikolojik desteği vermek, yalnız olmadıklarını hissettirmek, kendilerini ifade edebilecekleri bir ortam hazırlamak, diğer kadınlarla/çocuklarla bir araya getirerek kendilerine özel bir zaman ayırmalarını sağlamaktır. Bu çalışmalar kadınlarda var olan iyileşme potansiyelini harekete geçirmeyi ve yaptıklarından yapabildiklerinden gurur duymalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

Depremin ilk yılında kadın erkek çoluk çocuk yaşlılar engelliler kısaca herkes hayatta kalma mücadelesi veriyordu. Yeniden yaşam koşullarını oluşturma ve hayatta kalma döneminde kadınların yükü çok fazlaydı.  Bir yandan ailelerini bir arada ve sağlıklı tutmak bir yandan olağanüstü koşullarda bir ev yaşamını sürdürmek, kuyruklara girip su, yiyecek, giyecek ve barınma gibi evin temel ihtiyacı olan malzemeleri almak, kızını oğlunu merkezi tuvalet ve banyolara götürmek ve daha nicesini yapmak kadınların sorumluluğundaydı.  Devam eden artçı sarsıntılarda yaşadıkları korkular arasında çocuklarına eşlerine, aile büyüklerine ve sülalelerinin diğer üyelerine de destek oluyorlardı.  Mavi Kalem psikososyal destek ekibi, ilk yılda kadınlara deprem dolayısıyla yaşadıkları korkuyu ifade etmeleri ve bu duyguyu yaşayan diğer kadınlarla paylaşmalar, yalnız olmadıklarını anlamaları, yeni bir yaşam kurmanın zorlukları, endişeleri, kalabalık ortamda yaşamanın zorlukları, çocuklarının korkuları, çocuklarıyla yaşadıkları karşılıklı bağımlılıkları üzerine çalıştı.

Psikososyal destek ihtiyacı birinci yılla örtüşen ve yeni temalarla ikinci yıl da devam etti ve halen de devam ediyor. İkinci yıl Hatay’da insanlar kentte ya konteyner kentlerde ya da az hasarlı evlerinde veya hasarsız evlerinde yaşamaya başladılar.  Bir kısım bu yıl yapılan deprem konutlarında yaşamaya başladı. Kadınlarla yaptığımız grup çalışmalarında eşler arasındaki ilişkiler, büyük ailede değişen ilişkiler ve bunların getirdiği stres, özel alanın az olduğu konteynerlerde yaşamak, kendi evlerine ve yaşamlarına ne zaman dönebilecekleri konusunda kaygıları, daha ne kadar böyle yaşayacakları, çocuklarıyla ilişkileri, çocuklara ve gençlere koydukları sınırlar, eski komşularının olmadığı tanımadıkları bir ortamda yeniden arkadaşlar edinme, ev düzenini koruma, eşinin ve çocuklarının psikolojisini düzeltme gibi birçok konu üzerinde çalışıldı. Kadınlar grup toplantılarında yaşadıkları sorunlar konusunda yalnız olmadıklarını fark etti. Sorunlarını paylaştılar, birbirlerinin çözümlerinden yararlandılar. Kadınların geri bildirimlerinden yaşadıkları koşullara dayanarak ve direnerek ne kadar büyük bir şey yaptıklarını anladıkları görüldü. Kendilerine zaman ayırmalarının ve değer vermelerinin kendilerine ne kadar iyi geldiğini açıkladılar.

Grup çalışmalarının yanında kadınlar bireysel danışmanlık da aldılar.  Burada da sorunları ile ilgili görüşüp kendisi, eşi ve çocukları ile ilgili konular üzerinde klinik psikologla çalıştı. Bu çalışmalarda kadının kendisini anlamasına, duygularını ifade etmesine, karşısındakine kendisini anlatması ve duyulması üzerine çalışıldı. Bu yıl kadınlarla yaptığımız grup çalışmalarında ve bireysel görüşmelerde post travmatik sendrom olarak tanılanan psikolojik yaralanmaya sık rastlandı. Depremin kadınlar üzerinde beden ve ruh sağlığı açısından ağır bir yaralanmaya yol açtığı saptandı. Çalışmamız sınırlarını aşan bu gibi durumlarda kadınlar uzun süreli destek alabilecekleri psikiyatristlere ve klinik psikologlara yönlendirildi.

Depremin çocuklar üzerindeki etkisi de oldukça ağırdı. İlk yıl korkular özellikle kaybetme korkusu çocukların ailelerinin yanından ayrılmamalarına, birlikte uyumak istemelerine yol açmıştı. Bu nedenle okula bile gitmek istemiyorlardı. İkinci yıl ise deprem korkusu devam etmekle birlikte çocuklarla ilgili daha fazla öfke ve hırçınlık şikayetleri vardı. Bu yıl ders çalışmak istememeleri gündemdeydi. Konteyner koşullarında yaşamak onları da sınırlamaktaydı, herkesle bir arada küçük bir alanda ders çalışamıyorlardı. Oyun oynayacakları, arkadaşlık edebilecekleri alanları çok azdı veya hiç yoktu. Bu da onların gergin ve tepkili olmalarına yol açmaktaydı. Çocukların özellikle oyun oynayacak, enerjilerini boşaltacak, sosyalleşecek ortamlarının sınırlı olması nedeniyle bu yıl da çocuklarla onları eğlendiren, hareketli, müzikli oyunlar oynandı ve şarkılar söylendi. Anneler de çocuklarda bu etkinliklerden çok mutlu olduklarını söyledi ve daha sık olmasını istediklerine ilişkin geri bildirimler verdi.

Hatay’da kadın ve çocukların psikolojik destek çalışmalarına duyduğu gereksinim devam ediyor.